Thursday 29 October 2009

From the foreword / El la antaŭparolo (i)

More than forty years have passed since [the dictionary's] first publication under the Teach Yourself imprint. During that time both English and Esperanto have grown and changed considerably. This new edition, published by Mondial, attempts as far as possible to reflect these developments, both by the addition of new headwords and by many other changes and improvements.
Forty years ago computers were in their infancy. There was no internet. Plena Ilustrita Vortaro (PIV) had not yet been published, nor had the Longman Dictionary of Contemporary English and other modern corpus-based dictionaries of English. Esperanto is a functioning language, not a theoretical project: so it is right to pay considerable attention to usage, both spoken and written. As well as informal observation of the language in use around the world, I have been able to draw on the five-million-word corpus of written Esperanto available at tekstaro.com, while Google and Wikipedia/Vikipedio offer an even vaster range of practical usage (though they must be consulted with care).
I have taken the opportunity to make better provision for American and international English. Accordingly I have added new headwords such as cilantro, maven, mononucleosis, and zucchini. I have also supplied American meanings to words already included, such as muffler as the equivalent of British silencer.
Under the letter S alone, over a hundred new Esperanto root words have been added, ranging from skan/i, skip/o and spam/o to same/o, Samo/o, saud/a, Sejŝel/oj, Siĉuan/o, sik/o and svazi/o. The three hundred or so new English entries under S include scallion, scam, schlep, scrapheap, scrawny and spreadsheet.
In English we now use far fewer hyphens than we did forty years ago. We now write most compound nouns either solid or as two words. Instead of the air-lock and air-mail of the first edition we now write airlock and airmail; in place of air-raid we now write air raid. We are also now willing to print the formerly unprintable: I have therefore been able to retire such Latin expressions as membrum virile and use instead ordinary English words, including four-letter ones.
_ _ _
Pasis jam pli ol kvardek jaroj post la unua eldono en la serio Teach Yourself. Dum tiu tempo diversmaniere ŝanĝiĝis kaj la angla lingvo kaj Esperanto. La nuna nova eldono laŭeble spegulas tiun duflankan evoluon same per la aldono de novaj kapvortoj kiel ankaŭ per multaj aliaj ŝanĝoj kaj plibonigoj.
Antaŭ kvardek jaroj la komputiloj estis ankoraŭ en sia infanaĝo. Ne ekzistis la Interreto. Ankoraŭ ne aperis Plena Ilustrita Vortaro, ankoraŭ ne aperis Longman Dictionary of Contemporary English kaj aliaj modernaj tekstar-bazitaj vortaroj de la angla. Esperanto estas funkcianta lingvo, ne teoria projekto: do prave oni atentas al la uzado, same skribita kiel parolata. Krom neformale observi la uzatan lingvon tra la mondo, mi povis ĉerpi el la kvinmilionvorta tekstaro de skribita Esperanto registrita ĉe tekstaro.com, dum Guglo kaj Vikipedio liveras eĉ pli vastan gamon da praktika uzado (kvankam oni devas konsulti ilin kun kritika atentemo).
Mi kaptis la okazon por pli bone provizi por la usona kaj internacia angla lingvo. Tiucele mi aldonis tiajn novajn kapvortojn kiel cilantro, maven, mononucleosis kaj zucchini. Krome mi almetis usonajn signifojn de vortoj jam troviĝantaj en la vortaro, ekzemple muffler paralele kun la brita silencer (dampilo de aŭtoellaso).
Sole sub la litero S estas aldonitaj pli ol cent novaj Esperantaj radikoj, ampleksantaj de skan/i, skip/o kaj spam/o ĝis same/o, Samo/o, saud/a, Sejŝel/oj, Siĉuan/o, sik/o kaj svazi/o. En la ĉ. tricent novaj anglaj vortoj sub S troviĝas interalie scallion, scam, schlep, scrapheap, scrawny kaj spreadsheet.
En la angla oni uzas nun multe malpli da ligstreketoj ol antaŭ kvardek jaroj. Hodiaŭ ordinare ni skribas kunmetaĵojn aŭ seninterrompe aŭ kiel du vortojn. Anstataŭ la air-lock kaj air-mail de la unua eldono oni skribas nun airlock kaj airmail; anstataŭ air-raid ni skribas nun air raid. Oni povas nun presi vortojn antaŭe nepreseblajn: mi povis do retiri tiajn latinajn esprimojn kiel membrum virile kaj uzi anstataŭe ordinarajn anglajn vortojn, interalie senpudorajn.

1 comment: